ਮੌਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਅੰਤਮ ਅਤੇ ਡੂੰਘੀ ਸੱਚਾਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪੈਣਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਅੰਤਮ ਸਫ਼ਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਨਿਕਲੇ ਆਖ਼ਰੀ ਲਫ਼ਜ਼ ਉਸ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਸਗੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਤੇ ਅਣਗਿਣਤ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਅੰਤਮ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪਛਤਾਵਾ, ਅਫਸੋਸ, ਪਿਆਰ, ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰ, ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਅਣਕਹੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਨਰਸਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖੁਲਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਦਿਲਚਸਪ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੌਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲੋਕ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸੰਦਰਭ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਉਸਦੇ ਆਖਰੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੂਲੀ ਮੈਕਫੈਡਨ, ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਦੀ ਇੱਕ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਹਾਸਪਾਈਸ ਨਰਸ ਜੋ ਪਿਛਲੇ 15 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਨੇ ਆਪਣਾ ਅਨੁਭਵ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸ਼ਬਦ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਧਾਰਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਭਾਵੁਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਕਿਸੇ ਫਿਲਮ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨਾਲ ਬਿਲਕੁਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ। ਜੂਲੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, “ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ”, “ਮੈਨੂੰ ਮਾਫ ਕਰਨਾ” ਜਾਂ “ਧੰਨਵਾਦ” ਵਰਗੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਦਿਲਾਸਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮ੍ਰਿਤਕ ਨੂੰ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੂਲੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਡਰਾਮੇ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਧੇ ਦਿਲ ‘ਚੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਖਰੀ ਪਲਾਂ ‘ਚ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ।
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ, ਜਿਉਂ ਹੀ ਉਹ ਮੌਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਗਲਤੀਆਂ ਅਤੇ ਅਣਗਹਿਲੀਆਂ ਦਾ ਪਛਤਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਕਾਸ਼ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਦੀ ਬਿਹਤਰ ਦੇਖਭਾਲ ਕੀਤੀ ਹੁੰਦੀ,” “ਕਾਸ਼ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ ਹੁੰਦਾ,” ਜਾਂ “ਕਾਸ਼ ਮੈਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜੀਉਂਦਾ।” ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਸੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਹੁਣ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ‘ਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਹੁਣ ਆਪਣੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੇ ਹਨ।
ਜੂਲੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪਛਤਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਭਾਰ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਨੰਦਦਾਇਕ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਂਝੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜੀ ਹੋਰ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਿਲਦੀ, ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੋਰ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ। ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਜੋ ਜੂਲੀ ਨੇ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਉਹ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਮੌਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮਰੀਜ ਆਪਣੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਪੁਕਾਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਦੋਸਤਾਂ ਜਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਜੋ ਗੁਜ਼ਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
ਜੂਲੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਰੀਜ਼ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ “ਘਰ ਜਾਣ” ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਤਮਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਗੁਜ਼ਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਕ ਹੋਰ ਦਿਲਚਸਪ ਪਹਿਲੂ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਕੁਝ ਮਰੀਜ਼ ਮੌਤ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪਲਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਬੋਲਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬੋਲੀ ਹੁੰਦੀ। ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਪਰਤ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਦਾਸੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇੱਕ ਦਿਲਚਸਪ ਪਹਿਲੂ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕ, ਮੌਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹੋਏ, ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ, ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਵਤਨ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
